Blog

W branży budowlanej spory o zapłatę wynagrodzenia za prace podwykonawcze nie należą do rzadkości. Generalni wykonawcy odmawiają regulowania płatności. W takiej sytuacji podwykonawca powinien podjąć działania, zmierzające do wyegzekwowania należnej zapłaty, w szczególności wystąpić z powództwem do sądu.

Warto pamiętać o tym, że w niektórych sytuacjach za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy będzie odpowiadał nie tylko generalny wykonawca, ale również inwestor.

Możliwość domagania się zapłaty zarówno od bezpośredniego kontrahenta podwykonawcy, jak i od inwestora, jest szczególnie korzystna w sytuacji, gdy ze względu na sytuację finansową generalnego wykonawcy istnieje ryzyko, że mimo wygranego procesu o zapłatę nie uda się wyegzekwować od niego należności. W takim wypadku podwykonawca może zaspokoić się z majątku inwestora, który często posiada znacznie więcej środków. Z tego powodu jest ważne, by już na etapie zawierania umowy o roboty budowlane podwykonawca odpowiednio zabezpieczył swoje interesy. Przed podjęciem działań zmierzających do wyegzekwowania zapłaty powinien natomiast upewnić się, czy nie ma możliwości skierowania żądań również do inwestora.

Do podwykonawców, wobec których stosujemy szczególne zasady odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia, zaliczymy zarówno podmioty, które świadczą usługi na podstawie umowy o roboty budowlane, jak i na podstawie umowy o dzieło. Zasady solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę nie zastosujemy natomiast do płatności wynagrodzenia dla dostawców materiałów czy maszyn i urządzeń potrzebnych do wykonania robót.

Przepisy regulujące podstawy ponoszenia solidarnej odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy zmieniały się w czasie. Odmienne zasady obowiązują w stosunku do umów o roboty budowlane zawartych przed 1 czerwca 2017 r., zaś inne reguły będę mieć zastosowanie do umów zawieranych od 1 czerwca 2017 r.

Przed 1 czerwca 2017 r.

W przypadku umów, zawartych przed 1 czerwca 2017 r., zastosowanie mają przepisy, zgodnie z którymi do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy. Analogiczne zasady stosuje się przy zawieraniu umów z dalszym podwykonawcą.

Jednocześnie prawo budowlane wskazuje, że  zgodnie z przepisami zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

W przytoczonych wyżej regulacjach nie przesądzono wyraźnie, jakie są warunki odpowiedzialności solidarnej inwestora za zapłatę na rzecz podwykonawcy, ani jakie są skutki nieuzyskania zgody inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą. Kwestie te były różnie interpretowane, jednak należy się zgodzić ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, że to zgoda inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą warunkuje jego solidarną odpowiedzialność wraz z wykonawcą za zobowiązania z tytułu wynagrodzenia należnego podwykonawcy.

Wielu problemów dostarcza rozstrzygnięcie, czy dla powstania odpowiedzialności solidarnej inwestora konieczne jest, by zapoznał się z całą treścią umowy zawartej z podwykonawcą oraz czy sama wiedza inwestora o tym, że dany podwykonawca zajmuje się częścią robót wystarcza do przypisania mu odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia. Wedle najnowszych orzeczeń zgoda na zawarcie umowy podwykonawczej o niesprecyzowanym zakresie przedmiotowym co do zakresu prac zleconych podwykonawcy lub wysokości jego wynagrodzenia lub podmiotowym co do osoby podwykonawcy nie może być skuteczna. Inwestor powinien zatem znać choćby istotne elementy umowy, takie jak przedmiot prac i wysokość umówionego wynagrodzenia.

Od 1 czerwca 2017 r. do dzisiaj

W związku z licznymi kontrowersjami związanymi z interpretacją przepisów o odpowiedzialności solidarnej inwestora, zostały one zmienione.

Nowe przepisy mają zastosowanie do umów zawartych od 1 czerwca 2017 r. Zgodnie z nimi, z odpowiedzialnością solidarną inwestora mamy do czynienia w dwóch przypadkach:

Gdy inwestor i wykonawca określą w umowie zawartej w formie pisemnej szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę.
Gdy szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez podwykonawcę został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy pisemny sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę.

Aktualnie obowiązujące przepisy dość jasno opisują przesłanki powstania po stronie inwestora obowiązku zapłaty na rzecz podwykonawcy. Jasno określono również granicę odpowiedzialności inwestora. Co do zasady jest to kwota wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą. Jeśli jednak wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane powierzone danemu podwykonawcy jest niższa, to ona wyznacza granicę odpowiedzialności inwestora.

Co istotne, inwestor będzie zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy nawet w sytuacji, gdy rozliczył się z wykonawcą. Może dojść do sytuacji, w której inwestor dwukrotnie zapłaci za wykonanie danej części robót i w takim wypadku będzie miał możliwość żądania od wykonawcy zwrotu wypłaconej kwoty. Aby uniknąć takiej sytuacji powinien zastrzec w umowie z wykonawcą rozliczenie po uzyskaniu potwierdzenia, że ten zapłacił podwykonawcy należne wynagrodzenie.

Jak widać, w interesie każdego z uczestników procesu inwestycyjnego jest odpowiednie zabezpieczenie się już na etapie zawierania umowy o roboty budowlane.